De mannen van de Overval: over Heroïek en tragiek

Uit de levensverhalen van de overvallers blijkt dat de overval zeer goed was voorbereid en zonder geweld verliep. Toch betaalden sommige deelnemers een hoge prijs voor hun verdere rol in het verzet, zegt De Walle. Veel andere acties van deze mannen uit de knokploegen waren lang niet zo succesvol en zeker niet geweldloos.

Het verzet bracht twee Joodse onderduikers om het leven, ook andere mensen werden doodgeschoten. Er waren gruwelijke represailles van de Duitsers. In januari 1945 fusilleerden de Duitsers twintig mensen bij Dokkum. In april 1945, vlak voor het eind van de oorlog, was de executie van veertien mensen bij Dronrijp.

Morele dilemma's

De Fryslân DOK is gemaakt door Annet Huisman. Zij interviewt schrijver Hessel de Walle. "De overvallers hebben de herinneringen en morele dilemma's hun hele leven met zich meegedragen", vertelt hij. "Van posttraumatische stress had nog niemand gehoord, maar sommigen konden de nachtmerries maar kwalijk te boven komen."

Toch is Hessel de Walle in zijn conclusie van het boek positief. Het opkomen voor rechtvaardigheid en de risico's die de mannen hebben genomen voor de vrijheid, maakten het deze keuzes meer dan waard.

Er is veel geschreven over de overval van 8 december 1944, maar het verhaal zit vooral in ons collectief geheugen door de zwart-witfilm uit 1962. Fryslân DOK maakte er al twee keer een documentaire over. De eerste naar aanleiding van het opnieuw uitbrengen van de film, de tweede over het openluchttheaterstuk in 2013.