De beelden zijn gemaakt door Johan Witteveen en zijn vrouw Agaath Witteveen-Obbema, op de morgen van 15 april. Op dat moment waren de Canadezen nog niet in Leeuwarden.
Mannen met een band om de arm, met daarop de letters BS, lopen over de Wirdumerdijk in Leeuwarden. De één kijkt wat angstig om zich heen, de ander loopt met een Duitse Panzerfaust, een antitankwapen, over het schouder. Weer iemand anders lacht naar de cameraman. Die cameraman is Johan Witteveen. Hij legde de eerste uren van de bevrijding in Leeuwarden vast, samen met zijn vrouw Agaath Witteveen-Obbema. Op dat moment waren de Canadese bevrijders nog onderweg.
Het is zondag 15 april 1945. De straten zijn nog nat van de regen van afgelopen nacht. In die regen hebben de BS, de Binnenlandse Strijdkrachten, de laatste 200 Duitsers in Leeuwarden overmeesterd. Sluipschutters werden uitgeschakeld en de gevangenen werden bevrijd uit de Blokhuispoort. De BS'ers houden de eerste mensen aan en weten de meeste sabotage-acties van de Duitsers te voorkomen. Dat was één van de opdrachten van de BS. Op die manier moesten ze een grote moordpartij voorkomen.
Die morgen staat Witteveen in de nis van een winkelpand naast de Menistekerk. Hij heeft zijn 8-milimetercamera in de hand. Hij woont ertegenover op nummer 25, met zijn vrouw en kinderen. De camera had hij al sinds 1933. Witteveen gebruikte hem vooral om familie-uitstapjes mee vast te leggen. Maar nu stond hij buiten om dit tafereel vast te leggen.
Eerst zijn de BS'ers te zien, die met stenguns en geweren in de hand aan de zijkanten van de straat patrouilleren. Daarna de eerste arrestaties en het afvoeren van zogenoemde 'Moffenhoeren', vrouwen die relaties hadden met Duitse militairen. Een van hen moet een foto van een hoge Duitse militair boven haar hoofd houden, een ander loopt met de vingers in de oren gestoken.
Johan Witteveen jr. op de arm van in Canadese militair (Film Johan Witteveen).
De film is kortgeleden weer boven water gekomen. Na de oorlog is de film vaak afgespeeld door de familie, zegt Han Witteveen. Het was zijn opa die de beelden maakte. "We hebben ze vaak gezien, deze beelden. Opa was een man die best veel heeft vastgelegd."
Zijn zus Ellen de Ridder vult aan: "Onze moeder zei altijd dat dit eigenlijk naar het Verzetsmuseum moest. Het kwam er niet van. Op een gegeven moment raak je het dan kwijt. Vijf jaar geleden kwam het weer boven tafel en toen werd het tijd om het over te dragen." Het Fries Verzetsmuseum verwees meteen door naar het Fries Film Archief en daar is het gedigitaliseerd.
Ik dacht meteen: Bingo.
Syds Wiersma van het Fries Film Archief
Syds Wiersma van het Fries Film Archief is er blij mee: "Wij hebben wel meer filmpjes van de bevrijding. Het gaat dan om de Canadezen die met de tanks Leeuwarden binnenrijden. Wat we hier zien, is bijna niet vastgelegd. Die eerste uren van de bevrijding, er zijn maar een paar mensen die dat hebben vastgelegd. Leeuwarder Ruud Rodenburg filmde vanuit zijn slaapkamerruit BS'ers lopend in de Spanjaardslaan. Dan is er acht seconden beeld uit Drachten. Dit is uniek beeld van een minuut of vier. Ik dacht meteen: Bingo."
Het maakt het filmpje uniek in zijn soort. Wiersma: "Ja, want je ziet ook eerst de weifeling bij de Leeuwarders. Kan de vlag nu wel of niet uit? Mensen kijken om het hoekje om te kijken of de bevrijders echt in aantocht zijn."
Een winkelier schrijft op de muur de tekst: Welcome, dear liberators en iemand anders durft het portret van Wilhelmina weer boven water te halen. Langzaamaan komt het besef dat Leeuwarden vrij is en dan barst het feest los.
"Het moet wel zo zijn dat opa en oma dit rolletje bewaard hebben voor dit moment. Daar hadden ze lang op gewacht", zegt Ellen de Ridder.
Han Witteveen, Ellen de Ridder en Syds Wiersma in de filmzaal van Tresoar.
Alle beelden die de familie Witteveen in de jaren '30 en '40 maakte, zijn gedigitaliseerd. Dat is gedaan in het kader van het Deltaplan Digitalisering Cultureel Erfgoed Fryslân. Volgens Wiersma hebben de Witteveens Leeuwarden op een bijzondere manier vastgelegd: "Johan en zijn vrouw Agaath maakten er echt werk van. Ze hebben veel gefilmd binnen en buiten de stad. Het geeft ook een mooi tijdsbeeld van 20 jaar Wirdumerdijk in de jaren 30 tot en met 50."
